Gələcək nəslin minnətdarlıq yaddaşı
ÜmumiyyÉ™tlÉ™, qadın xeyriyyÉ™çiliyi haqqında mübahisÉ™lÉ™r o qÉ™dÉ™r mövcuddur, nÉ™ qÉ™dÉ™r ki, bu ictimai fÉ™aliyyÉ™tin öz növü yaÅŸayır. Bu vÉ™ ya digÉ™r sosial tÉ™zahürün qiymÉ™tlÉ™ndirilmÉ™si üçün nÉ™ isÉ™ sÉ™hvsiz bir meyar var.
BelÉ™ ki, oxumuÅŸ AzÉ™rbaycan qadınlarının xeyriyyÉ™çilik fÉ™aliyyÉ™ti, insanpÉ™rvÉ™rlik, ÅŸÉ™fqÉ™t vÉ™ hÉ™tta işığa, azadlığa, É™sarÉ™tdÉ™n azad edilmÉ™yÉ™ AzÉ™rbaycan xalqının tarixi yaddaşında inqilabi meyl nümunÉ™si kimi qalmışdır.
Ä°lk AzÉ™rbaycan qadın xeyriyyÉ™ cÉ™miyyÉ™ti 1908-ci ildÉ™ yaradılmışdır. TÉ™sadüfi deyil ki, bu cür qadın təşkilatının yaradılmasının təşəbbüsçüsü AzÉ™rbaycanın ictimai xadimi ZÉ™rdabinin arvadı HÉ™nifÉ™ xanım MÉ™likova olmuÅŸdur. TÉ™hsilli müsÉ™lman qadınlar - onlar isÉ™ görkÉ™mli çar mÉ™murları, generalları, iri sÉ™nayeçilÉ™rin arvadları vÉ™ qızları idi - yoxsullara tÉ™kcÉ™ yardım etmÉ™k üçün bir yerÉ™ yığışmamışdılar. GÉ™nc qadınlar qarşılarında mÉ™qsÉ™d qoymuÅŸdular: qadınların mÉ™dÉ™ni sÉ™viyyÉ™sini qaldırmaq, onlarda biliklÉ™rÉ™ hÉ™vÉ™si oyatmaq. Qadın xeyriyyÉ™ cÉ™miyyÉ™tinin ilk fÉ™xri sÉ™dri, məşhur sahibkar Murtuza Muxtarovun arvadı Liza xanım Tuqanova olmuÅŸdur.
Tanınmış zadÉ™gan ailÉ™sindÉ™n çıxmış Tuqanova-Muxtarovanın adı, AzÉ™rbaycanda məşhur adamların xeyriyyÉ™çilik fÉ™aliyyÉ™tindÉ™n söhbÉ™t açan məşhur Bakı qÉ™zetlÉ™rinin sÉ™hifÉ™lÉ™rindÉ™ tez-tez çÉ™kilirdi.
Lap gÉ™nc ikÉ™n Liza xanım ictimai fÉ™aliyyÉ™tÉ™ qoÅŸulmuÅŸdur: o, vÉ™rÉ™mlÉ™ mübarizÉ™ cÉ™miyyÉ™tinin fÉ™al üzvüdür, Bakı müsÉ™lman maarifçilik cÉ™miyyÉ™ti «Nicat»da gÉ™rgin iÅŸ aparır, xüsusi uÅŸaq xÉ™stÉ™xanasının yaradılmasında hÉ™m maddi, hÉ™m dÉ™ təşkilati cÉ™hÉ™tdÉ™n iÅŸtirak edir.
Birinci Dünya MüharibÉ™sinin É™vvÉ™lindÉ™ o, MüsÉ™lman Qadın xeyriyyÉ™ cÉ™miyyÉ™tinÉ™ baÅŸçılıq etdi. O, öz sıralarında RÉ™hilÉ™ xanım Qazıyeva, Sara xanım VÉ™zirova, PÉ™ri xanım TopçubaÅŸova vÉ™ bir çox baÅŸqalarını birləşdirdi. Onların qÉ™yyumluq obyektlÉ™ri kasıb ailÉ™lÉ™rdÉ™n olan qızlar oldu. Liza xanım Tuqanova-Muxtarova üçün mÉ™hz pedaqoji, maarifçilik fÉ™aliyyÉ™ti É™sas idi. Özünün Persidski küçÉ™sindÉ™ki (indiki M.Muxtarov küçÉ™si) möhtəşəm sarayında yetim müsÉ™lman qızlar üçün özünÉ™mÉ™xsus pansion təşkil etdi. O, onlara ana qayğısı ilÉ™ yanaşırdı.
Liza xanım Muxtarova öz sinfinin acı taleyini bütünlüklÉ™ bölüÅŸdü. Onun izi qürbÉ™tdÉ™, mühacirÉ™tdÉ™ itdi. Lakin onun böyük hÉ™yata yol verdiyi insan yaddaşı qaldı. MÉ™sÉ™lÉ™n, məşhur aktrisa Fatma Muxtarova. Zaman hÉ™r ÅŸeyi öz yerinÉ™ qoyur, lakin insan yaddaşında çox dÉ™qiq müÉ™yyÉ™nləşmÉ™ var - gÉ™lÉ™cÉ™k nÉ™slin minnÉ™tdarlıq yaddaşı.
XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda qadınların ictimai fəallığının gözəl nümunələri mövcuddur. Azərbaycanda qadın fəallığı, öz yolunu maarifçilik və xeyriyyəçilik ideyalarının yayılmasından başlayaraq, əlbəttə, hər bir ölkədə mədəni, dini, milli ənənələrlə formalaşdırılan spesifik cizgilərinə malik idi. Toplanmış informasiya, şübhəsiz, qadın və gender problemləri sahəsində işləyən müəllimlər, tarixçilər və tədqiqatçılar üçün yardımçı material olacaq. Onlar bu nadir sənədlərdən tarixi istinadlar, vizual və şifahi şəhadət şəklində istifadə etmək imkanı əldə edəcəklər.
Azərbaycan Prezidenti İ.Əliyevin təşəbbüsü ilə 2006-cı il fevralın 6-da Ailə, Qadın və Uşaq problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmışdır. Dövlət Komitəsinin sədri Bakı Dövlət Universitetinin professoru, siyasət elmləri doktoru Hicran Hüseynovadır.